ANIMACJA KULTURY: DIAGNOZA, REALIZACJA, EWALUACJA

Prowadząca: dr hab. Magdalena Dudkiewicz

CELE KONWERSATORIUM
Pierwszy cel – rzec można utylitarny – to zapoznanie Studentów z podstawami teoretycznymi i praktyką działań animacyjnych na rzecz środowiska lokalnego, ze szczególnym uwzględnieniem działań podejmowanych na niwie kultury; animacja w dziedzinie kultury jest w tym podejściu traktowana jako metoda oddziaływania na środowisko lokalne; konwersatorium ma za zadanie wprowadzić Studentów w zagadnienia związane z pracą w różnych placówkach, organizacjach i miejscach środowiska lokalnego, w których realizuje się życie kulturalne.

Drugi cel polega na pokazaniu, z jak bardzo złożoną i kruchą materią mają do czynienia, gdy podejmują działania w sferze kultury w środowisku lokalnym; kluczowe wydaje się pokazanie, że w środowiskach tych tkwi wielki potencjał kulturotwórczy, ale – z drugiej strony, że jest to szczególnie delikatna, podatna na zniszczenie tkanka społeczna, w której trzeba nauczyć się poruszać. Stąd nacisk położony w programie konwersatorium na zagadnienia diagnostyczne, począwszy od diagnozy środowiska lokalnego, w którym planowane jest działanie animacyjne, poprzez monitorowanie procesu na każdym jego etapie, aż do ewaluacji efektów rozumianych w kategoriach zmiany społecznej.

TEMATY KOLEJNYCH ZAJĘĆ

BLOK I: WPROWADZENIE TEORETYCZNE (zajęcia 1–4)

Zajęcia 1.

Zostaną poświęcone wprowadzeniu w tematykę konwersatorium, prezentacji podstawowych zagadnień, omówieniu szczegółowych warunków zaliczenia i listy lektur.

Zajęcia 2. i 3.

Zapoznamy się z definicjami oraz koncepcjami animacji kultury i animacji społeczno-kulturalnej oraz roli takich działań w obrębie uczestnictwa w kulturze; zastanowimy się, co to jest kultura przez duże i małe „k” (lokalny zasób kultury). Szczególnie skupimy się na zadaniach animacji, (m.in. w oparciu o pojęcia stymulacji otwartej vs zamkniętej) oraz związanych z animacją niebezpieczeństwach. Spróbujemy też odpowiedzieć na pytanie: komu i do czego potrzebna jest animacja kultury?

literatura:

  • Kargul, Od upowszechniania kultury do animacji kulturalnej, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 1997, r. V.
  • Mencwel, Przyczyniać się pomału, (w:) G. Godlewski i in. (red.), Animacja kultury. Doświadczenie i przyszłość, Warszawa 2002, http://www.wychmuz.pl/userfiles/Publikacje%20bezplatne/2002%20Animacja%20Kultury.pdf
  • Dudkiewicz, Animacja kultury: trudna, paradoksalna i nieprzewidywalna, (w): T. Kaźmierczak, M. Rymsza, (red.) W stronę aktywnych służb społecznych, II zeszyt Laboratorium Innowacji Społecznej, ISP i CAL Warszawa 2012, http://www.isp.org.pl/publikacje,1,555.html
  • Grad, U. Kaczmarek, Organizacja i upowszechnianie kultury w Polsce. Zmiany modelu, Poznań 1999 (Schemat ze strony 122, pod tytułem: Proponowany schemat programowania imprezy).
  • Fatyga, Pozainstytucjonalne i nieformalne uczestnictwo w kulturze, Kwartalnik Trzeci Sektor nr 19, zima 2009.
  • Uczestnictwo, wspólnota, rozwój, współczesne dylematy animatora kultury, (w): W. Kłosowski (red.), Kierunek Kultura. W stronę żywego uczestnictwa w kulturze, Mazowieckie Centrum Kultury i Sztuki, Warszawa 2011, http://www.kierunekkultura.waw.pl/component/content/article/75.html
  • Burszta i in., Raport o stanie i zróżnicowaniach kultury miejskiej w Polsce, Rozdział VI.: Aktywność kulturalna (B. Fatyga na podstawie tekstu T. Szlendaka), http://www.kongreskultury.pl/library/File/RaportKultMiej/kult.miej_raport(1).pdf

Zajęcia 4.

Postaramy się zarysować społeczne i ideowe otoczenie animacji kultury w obrębie takich pojęć jak społeczeństwo obywatelskie, organizacje pozarządowe, kapitał społeczny, zasoby lokalne, rozwój lokalny, zaangażowanie społeczne.

literatura:

  • Berger, R. Neuhaus, To Empower People: The Role of Mediating Structures in Public Policy, (w:) D.L. Gies, J.S. Ott, J.M., Shafritz (red.), The Nonprofit Organization, Belmut CA 1990, ss. 12-23 (lub inny artykuł prezentujący pojęcie struktur pośredniczących).
  • Kwiatkowski, Kapitał społeczny; P. Gliński, Organizacje pozarządowe; G. Skąpska, Społeczeństwo obywatelskie, (w:) Encyklopedia socjologii, Oficyna Naukowa, Warszawa 2005.
  • Szacki, Wstęp. Powrót idei społeczeństw obywatelskiego, (w): J. Szacki (red,), Ani książę, ani kupiec: obywatel. Idea społeczeństwa obywatelskiego w myśli współczesnej, Znak, Kraków 1997.
  • Gumkowska Aktywność organizacji pozarządowych w sferze kultury, Kwartalnik Trzeci Sektor nr 19, zima 2009.

 

BLOK II: PRZYGOTOWANIE DZIAŁANIA ANIMACYJNEGO: DIAGNOZA ŚRODOWISKA, PLANOWANIE DZIAŁAŃ, ZAKORZENIENIE INSTYTUCJONALNE (5-6)

Zajęcia 5.

Spróbujemy uchwycić relacje pomiędzy kulturą lokalną i kulturą globalną, odwołując się do pojęć kulturowej glokalizacji, „małej ojczyzny”, lokalności jako wspólnoty konkretnej i wyobrażonej, kultury lokalnej jako węzła symboli lokalnych, narodowych i globalnych. Postaramy się także odpowiedzieć na pytania: gdzie kończy się kultura upowszechniona, a zaczyna kultura popularna? Czym współcześnie jest kultura ludowa i na czym polega jej lokalne zakorzenienie?

literatura:

  • Fatyga (oprac.), Dyskusja z animatorami muzyki różnie zwanej; A.W. Brzezińska, Różne światy kultury ludowej – perspektywa teoretyczna a działania praktyczne (w): B. Fatyga, R, Michalski (red.) Kultura ludowa teorie, praktyki, polityki. ISNS Warszawa 2014, http://www.isns.uw.edu.pl/wydawnictwa/Kultura-ludowa-KOMPLET_2.pdf
  • Wojakowski, Kultura lokalna, czyli węzeł symboliczny. Z doświadczeń badacza współczesnych społeczności pogranicza wschodniego Polski, (w:) J. Kurczewska (red.), Oblicza lokalności. Różnorodność miejsc i czasu, IFiS PAN, Warszawa 2006.
  • Wieruszewska, Pomiędzy kulturą „zaściankową” a „uczestniczącą”. Pozorne czy prawdziwe dylematy wsi, (w:) J. Damrosz (red.), Kultura polska w nowej sytuacji historycznej, Instytut Kultury, Warszawa 1998.
  • Malikowski, Lokalność, (w:) Encyklopedia socjologii, Oficyna Naukowa, Warszawa 2005.

Zajęcia 6.

Zastanowimy się, jak rozpoznać i zdiagnozować potrzeby i zasoby kulturalne? Przeanalizujemy ideę badań aktywizujących i podstawowe różnice tego podejścia w stosunku do typowych badań socjologicznych. Poznamy proste narzędzia diagnozy.

literatura:

  • Dudkiewicz, Metodologiczny kontekst badań aktywizujących, w: Animacja Życia Publicznego. Analizy i Rekomendacje, Zeszyty Centrum Badań społeczności i Polityk Lokalnych nr 5/2011 http://www.badaniawdzialaniu.pl/publikacje/animacja-zycia-publicznego/
  • Lewenstein, Zasoby lokalne: zarys koncepcji, (w:) P. Gliński, B. Lewenstein, A. Siciński, Samoorganizacja społeczeństwa polskiego: III sektor i wspólnoty lokalne w jednoczącej się Europie, Wydawnictwo IFiS PAN, Warszawa 2004, ss. 281-301.
  • Daszkowska-Kamińska i in, Przepis na diagnozę, czyli poznaj młodych i środowisko lokalne, Polska Fundacja Dzieci i Młodzieży, Warszawa, 2013, http://www.pcyf.org.pl/index.php?s1=programy&s2=zakonczone&s3=projekt_edukacji_NGO&s4=podrecznik_przepis_na_diagnoze
  • Pietrzyk, W ramie, czyli święte obrazki i animacyjny obraz społeczności; Z. Naruszewicz, Kompas osoby wyruszającej w teren. Rozmowa, uważność, empatia i zmiana, (w): T. Rakowski (red.), Etnografia/animacja/sztuka. Nierozpoznane wymiary rozwoju kulturalnego, NCK Warszawa, 2013.
  • Burszta i in., Raport o stanie i zróżnicowaniach kultury miejskiej w Polsce, Wstęp – o przyjętej koncepcji kultury w kulturoznawczej perspektywie badawczej (Barbara Fatyga, Wojciech J. Burszta), http://www.kongreskultury.pl/library/File/RaportKultMiej/kult.miej_raport(1).pdf

BLOK III: REALIZACJA DZIAŁANIA ANIMACYJNEGO (zajęcia 7-11)

Zajęcia 7

Co to jest polityka kulturalna? Przyjrzymy się formalnemu otoczeniu animacji kultury czyli organizacji, podstawom systemowym i prawnym w kulturze. Odniesiemy się w tym kontekście zarówno do systemu instytucjonalnego, jak i pozainstytucjonalnego upowszechniania kultury, a w tym kontekście także do możliwych źródeł finansowania takich działań.

literatura:

  • Jawłowska, Kultura w okresie przełomu lat dziewięćdziesiątych, (w:) A. Siciński (red.), Do i od Socjalizmu, IFiS PAN, Warszawa 1998.
  • Głowacki i in. raport: Finansowanie kultury i zarządzanie instytucjami kultury (streszczenie), http://www.kongreskultury.pl/library/File/RaportFinansowanie/finansowanie_streszczenie.pdf
  • Człowiek rodzi się twórcą – rozmowa z Davidem Throsbym, w: Co się dzieje w kulturze, (niezbędnik Inteligenta), Polityka, wydanie specjalne 1/2011 (zainteresowanym polecam cała książkę: David Throsby, Ekonomia i kultura, Narodowe Centrum Kultury, Warszawa,
  • Dudkiewicz, Kongres Kultury Polskiej: najważniejsze spory wokół polskiej kultury, Kwartalnik Trzeci Sektor nr 19, zima 2009.
  • Jacek Mikuszewski, Kultura w Unii Europejskiej – źródła i modele finansowania, Kwartalnik Trzeci Sektor nr 19, zima 2009.

Zajęcia 8

Podczas tego spotkania poszukamy odpowiedzi na pytanie: czy animator społeczno-kulturalny to bardziej zawód czy raczej powołanie? Przyjrzymy się cechom osobowościowym, społeczno-zawodowym i kompetencyjnym animatorów kultury. Omówimy możliwe role animatora jako inicjatora i organizatora uczestnictwa w kulturze oraz zagrożenia wąską specjalizacją w animacji kultury i – z drugiej strony – postaramy się pokazać animatora jako „człowieka-orkiestrę”.

literatura:

  • Kargul, Od upowszechniania kultury do animacji kulturalnej, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 1997, r. VII.
  • Skrzypczak, Organizator kultury jako animator społeczny, punkt: Kim jest i jaką rzeczywiście rolę pełni lub może spełniać animator?, (w:) Godlewski Grzegorz i in. (red.), Animacja kultury. Doświadczenie i przyszłość, Instytut Kultury Polskiej UW, Warszawa 2002, ss. 345-348.
  • Skrzypczak, Profil animatora społecznego, w: Henzler P., Skrzypczak B. (red.), Kim jest animator społeczny, Warszawa 2006.
  • Burakowska, O animacji kulturalnej i animatorach. Refleksje praktyka (głos w dyskusji), (w:) J. Żebrowski (red.), Animacja kulturalna i społeczno-wychowawcza w środowiskach lokalnych, Gdańskie Towarzystwo Naukowe, Gdańsk 2003.

Zajęcia 9

Działania animacyjne w kulturze zostaną skonfrontowane z metodą projektową. Zastanowimy się, jakie są możliwości zastosowania tego podejścia, po co się je stosuje, z jakimi ograniczeniami należy się liczyć?

literatura (wybrane fragmenty):

Zajęcia 10 i 11

Przyjrzymy się możliwościom realizowania działań animacyjnych w lokalnym środowisku, zarówno w placówkach kulturalnych (domach – ośrodkach kultury, muzeach, bibliotekach), jak i lokalnych instytucjach edukacyjnych (szkołach, uniwersytetach ludowych). Spróbuję również omówić rolę Kościoła i instytucji religijnych w animowaniu kultury.

literatura:

  • Jankowski, Pedagogika kultury. Studia i koncepcja, Oficyna wydawnicza Impuls, Kraków 2006, (rozdział XI: Dom kultury. Ewolucja instytucji i jej współczesna przydatność).
  • Grad, U. Kaczmarek, Organizacja i upowszechnianie kultury w Polsce. Zmiany modelu, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań, 1999, ss. 275-277 (fragment wcześniej polecanego rozdziału).
  • Gralczyk, B. Skrzypczak, Domy kultury jako Centra Aktywności Lokalnej, Kwartalnik Trzeci Sektor nr 19, zima 2009.
  • Byszewski, P. Capała, Dom kultury jako „rzeźba społeczna”, (w): W. Kłosowski (red.), Kierunek Kultura. W stronę żywego uczestnictwa w kulturze, Mazowieckie Centrum Kultury i Sztuki, Warszawa 2011. http://www.kierunekkultura.waw.pl/component/content/article/75.html
  • Byszewski, Muzeum jako „rzeźba społeczna”, (w:) R. Koschany, A. Skórzyńska, Edukacja kulturowa Poręcznik, Centrum Kultury ZAMEK, Poznań 2014, http://cpe.poznan.pl/wp-content/uploads/2014/07/CPE_porecznik_interaktywny.pdf,
  • Pruszyński, O roli muzeum na terenach drugorzędnych na przykładzie powstającego Muzeum Pragi, Kwartalnik Trzeci Sektor nr 19, zima 2009.
  • Makowski, F. Pazderski, Inspirator obywatelski
 – przewodnik po metodach nieformalnej edukacji obywatelskiej w bibliotekach publicznych i nie tylko…, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2011 http://www.isp.org.pl/publikacje,1,461.html
  • Żuchowski, Parafia a działalność kulturalna, (w:) Kościół w regionie, regionalizm w Kościele, Rada Krajowa Regionalnych Towarzystw Kultury, Ciechanów 2001.
    T. Maliszewski, Uniwersytet ludowy ośrodkiem animacji kulturalnej w regionie, (w:) J. Żebrowski (red.), Animacja kulturalna i społeczno-wychowawcza w środowiskach lokalnych, Gdańskie Towarzystwo Naukowe, Gdańsk 2003.
  • Kaźmierczak, Dom ludowy (społeczny) – zapomniana instytucja samoorganizacji i upodmiotawiania społeczności wiejskich i miejskich, (w): M. Rymsza (red.), Praca środowiskowa w Polsce – tradycja i teraźniejszość, ISP, Warszawa 2014, http://www.isp.org.pl/uploads/pdf/376011905.pdf

BLOK IV: EWALUACJA DZIAŁANIA ANIMACYJNEGO (zajęcia 12-15)

Zajęcia 12

Animację kultury będzie tym razem potraktowana jako sposób bycia i działania w środowisku lokalnym. Postaramy się rozważyć, czy i na ile może ona stanowić narzędzie wyrównywania szans edukacyjnych i rozwojowych?

literatura:

  • Rakowski, Etnografia/animacja/sztuka. Wprowadzenie. (w): T. Rakowski (red.), Etnografia/animacja/sztuka. Nierozpoznane wymiary rozwoju kulturalnego, NCK Warszawa, 2013.
  • Owczarek, Zróbmy sobie podwórko! Projektowanie partycypacyjne ełckiego podwórka; M. Rymsza, Jak uczyć o pracy środowiskowej – kilka uwag dla edukatorów (w): M. Rymsza (red.), Praca środowiskowa w Polsce – tradycja i teraźniejszość, ISP, Warszawa 2014. http://www.isp.org.pl/uploads/pdf/376011905.pdf
  • Szpilka, Lud tatrzański, (w): B. Fatyga, R, Michalski (red.) Kultura ludowa teorie praktyki polityki. ISNS Warszawa 2014, http://www.isns.uw.edu.pl/wydawnictwa/Kultura-ludowa-KOMPLET_2.pdf

Zajęcia 13

Przyjrzymy się specyfice ewaluacji działań animacyjnych w kontekście zainicjowania przez nie zmiany społecznej. Zastanowimy się na ile i w jaki sposób możliwe jest zakreślenie obszarów, w których spodziewane są zmiany, trwałości i przewidywalności zainicjowanego procesu, jego możliwe skutków społecznych, świadomościowych, ekonomicznych i in.

literatura:

Zajęcia 14. i 15.

Na zakończenie naszych spotkań krytycznie przyjrzymy się wybranym, konkretnym projektom kulturalnym. Przeanalizujemy przyczyny ich sukcesów i porażek, w świetle wiedzy przekazywanej Państwu podczas konwersatorium.

literatura (przykładowe propozycje):

  • Juszczuk, Barter jako metoda animacji kultury, (w:) G. Godlewski i in. (red.), Animacja kultury. Doświadczenie i przyszłość, Instytut Kultury Polskiej UW, Warszawa 2002.
    K. Kowalewicz, Działania alternatywne w środowisku lokalnym (na przykładzie „Kliniki lalek”), (w:) J. Mucha (red.), Kultura dominująca jako kultura obca, Oficyna Naukowa, Warszawa 1999.
  • Mitzner, Normalni i nienormalni w ośrodku kultury, (w:) B. Fatyga, A. Tyszkiewicz, Normalność i normalka. Próba zastosowania pojęcia normalności do badań młodzieży, OBM, Warszawa 2001.
  • inne, samodzielnie odnajdywane przez studentów projekty kulturalne.

KategorieBez kategorii PRZEDMIOTY ŚCIEŻKOWE